"زمانی کوردی، مێژووی کۆن و شۆناس"

نووسینی: #زانکۆ_یاری

حەوتەنامەی دەنگی کوردستان، ژ٥۸

👉 t.me/divandare

⭕️ ئاورێک له میتۆلۆژیای کوردی

▪️گوتاربێژ: #زانکۆ_یاری

▪️شوێن: دایرەی فەرهەنگ و ئیرشاد ئیسلامی
▪️ڕێکەوت: 3ی جۆزەردان

📌 هاتن بۆ هەمووانه
🆔 @divandare

🔺چاپ مقاله‌ ادبی ـ کوردی توسط پژوهشگر و مترجم دیواندره‌ای #زانکۆ_یاری در شماره جدید هفته‌نامه ده‌نگی‌کوردستان، شنبه ۹۷/۳/۱۹

#شاره‌که‌م_دیوانده‌ره
🆔 @divandare

‍ ‍ 💠
🎙لێدوانێکی کورت سەبارەت بە زمانەوانی و تێبینییەک بۆ وشەی مێژوو (یان دیرۆک) بەنموونە.

توێژینەوە و ئامادەکردنی #زانکۆ_یاری
خوێندەوەی خاتوو کازیوە

پێشکەشە بە:
لایەنگرانی زمان و وێژەی کوردی🌷
۲۷ی جۆزەردانی ۲۷۱۸. دیواندەرە

✔️
📆1397/03/27
✍ #شاره‌که‌م_دیوانده‌ره
https://telegram.me/joinchat/AAAAADzVpNOo8UBDBdBL2w
🔻 👇 🔻

✅پوختەیەک لەسەر ڕەوتی توێژینەوە و لێکۆڵینەوەکان و بارودۆخی زمانی کوردی لە ڕەوگەی گۆڕانە مێژوویی-کۆمەڵایەتییەکانی کوردان
نووسینی: #زانکۆ_یاری
چاکار، ژ5
📆1397/04/28
✍ #شاره‌که‌م_دیوانده‌ره
@divandare

✅ پەیڤی سەربەستی؛ ژنان و کۆمەڵگا

(ژنان و خەبات لە کۆمەڵگا، هەڵسوکەوت لەگەڵ ژنانی کورد لە مێژوودا)
🖋نووسینی: #زانکۆ_یاری
چاپ: دەنگی کوردستان
ساڵی ٤، ژمارەی ٦۸
📆1397/05/06
🆔 @divandare

‍ 🔹لە زمانی ئاخافتندا لە هەموو زاراوە جیاوازە کوردییەکان کەڵک وەربگرین...

🔸هەروا کە دەزانن لە هەموو ناوچە کوردییەکاندا، کوردان بە زاراوەیەکی جیاواز لەگەڵ یەک وتووێژ دەکەن، بەڵام لە داهاتوودا گشتیان بە زمانی ستاندارد پێکەوە دەئاخەفن. بە گوتەی مامۆستا هەژار موکریانی لە دانانی زمانی ستاندارد نابێ دەمارگرژی‏ تێدابێ کە هی ئێمە دروستە و ئەوانی‌تر نا...
🔸دەبێ لە هەموو زاراوەکانی کوردی کەڵک وەربگیرێت، مەبەستم ئەوەیە وشەی ناوچەیی و ناباو باو کەین. زۆرجار وشەیەک لە زاراوەیەک خۆش بە زمان وە دەم دێت، بێ سەرنجدان بەوەی لە کام ناوچەوە هاتووە دەبێ بەکاری بێنین. بۆ وێنە: بەکارهێنانی وشە جوان و کۆنەکانی کرمانجیی خوار وەکوو کەلهوڕی، لوڕی و لەکی و هتد، یان هەورامی کە یەکێکە لە کۆڵەکەکانی زمانی ئێمە...
🔸بەس دەبێ ئاگاداری ئەوە بین و تێبگەین کە دانانی زمانی ستاندارد بەو مانایە نیە زاراوەکانی دیکە بە هێند نەگیرێ دەبێ ئەوانی‌تریش بە تەواوی بپارێزرین🌷

🖋 سپاس و ڕێز: #زانکۆ_یاری
🆔 @divandare

‍ ‍ ‍▪️Haruki Murakami (1949)

▫️His works of fiction and non-fiction have garnered critical acclaim and numerous awards, both in Japan and internationally, including the World Fantasy Award.

▫️English to Kurdish: Zankô Yari

▪️یەکەمین وەرگێڕانی ئینگلیزی بۆ کوردیی کۆی وتە بەنرخەکانی هارۆکی مۆراکامی؛ نووسەر و بیرمەندی سەردەم.

▫️ئامادەکردن و وەرگێڕان: #زانکۆ_یاری
▫️بڵاوکردنەوە: کولتورمەگزین، هەولێر، کوردستان.

▫️بەم زووانە بڵاو دەکرێتەوە.

‍ 🔰
▫️#زبان_کوردی #میژوو

▫️ساراڵ، ساڵاڵ یان ساڕاڵ!؟
تێبینییه‌کی زمانه‌وانی
┄┄┄❅✾❅┄┄┄
🔸پێشه‌کی:
زمان له‌دوای پێشکه‌وتنێکی دوور و درێژ و دڕۆنگانه پێک‌هاتووه و هەر نەتەوەیەک زمان و ئه‌دەبی نەتەوایەتیی خۆی بپارێزێ، بە نەتەوەیەکی زیندوو ده‌ژمێردرێ. (۳) وادیاره که ئاخا‌وتن واتا تواناییی مرۆڤ بۆ قسەکردن که ڕووداوێکی لە نه‌کاو و کتوپڕی نییه، سروشتیه و له‌گه‌ڵ ئه‌ودا پێگه‌یشتووه.
سەبارەت به هۆی پەیدابوونی زار و سەرهه‌ڵدانی زمان زۆرشت ڕوون کراوه‌ته‌وه. هه‌ندێ که‌سێش ده‌ڵێن که له سەرەتاوە به جیاوازی دەربڕین و کۆکردنی دەنگەکان و وشەکان ده‌ست‌پێدەکات و لەگه‌ڵ بڵاوبوونەوە و فراوان‌بوونی سنووری بەکارهێنانی زمانەکه گەشه ده‌ستێنێ. (۱) کۆڵینەوە لەسەر مێژوو و ڕه‌وتی پێک‌هاتنی وشه‌کان (کە لێرەدا زمانی کوردی مەبەستە‌) زۆر شتمان بۆ ده‌رده‌خات.

🔸تێبینی:
لێرەدا بۆ نموونە بەکورتی باسێک لەسەر وشەیه‌کی ڕه‌سه‌ن و سه‌رنج‌ڕاکێش ده‌خه‌ینه ڕوو که له بنه‌ڕه‌ت‌دا بۆ کوێستانێکی ناوچه‌یه‌کی کوردستان (باشووری ڕۆژئاوای شاری #دیوانده‌ره) گوتراوە؛ به‌ڵام سه‌رده‌مانێکه به سێ شێوه‌ی جیاوازی ساراڵ، ساڵاڵ یان ساڕاڵ ده‌نووسرێت. لەوێ‌دا له‌ وه‌رزی به‌هاردا کوێستانەکانی‌ سه‌رسه‌وز و پڕگوڵ و کانياوی ئه‌و ناوچه‌یه، ديمه‌نێکی جوان پێک‌دێنێ و هەروها له‌و ناوچه‌دا ئاسه‌واره زۆرکۆن و مێژووییه‌کان وه‌ک: ته‌پۆڵکه کۆنه‌ و شێوه‌کارییه به‌ردینه‌کان دۆزراوه‌ته‌وه. بەڵام ئێستا ده‌مانه‌وێ درووستیی پێک‌هاتنی ناوی ئه‌و ناوچه‌یه (واتا "ساڕاڵ") پشت‌ڕاست بکه‌ینه‌وه.

1-ساراڵ: سار-Sar (ن/پ)، لێره‌دا وشه‌یه‌کی فارسییه و له فه‌رهه‌نگه‌کاندا به واتای باڵنده‌ی ڕه‌شیڵه-گاوانی هاتووه (۲) که پێکه‌وه ده‌بن به "گاوانیی [ڕه‌نگ] سووری گه‌ش". که هیچ په‌یوه‌ندییه‌کی به‌وه‌و نییه.
2-ساڵاڵ: ساڵ-Sal (پ)، که لێره‌دا به‌رانبه‌ری "سال"ی فارسییه که پێکه‌وه ده‌بن به "ساڵی سووری گه‌ش!". که دیسان ئه‌مه‌ش بێ‌واتایه و په‌یوه‌ندییه‌کی به‌ هیچ شتێک نییه.
3- #ساڕاڵ: تێکه‌ڵ-لە دو وشەی ساڕ و ئاڵ [ساڕ + ئاڵ] پێک‌هاتووه (٤).
(3-1): ساڕ-Sar' (ئاوه‌ڵناو/پاشگر)، ئه‌م وشه‌یه له زاراوه‌کانی کورمانجیی ژوور‌دا واتا "سارد" (٥) و بۆ شوێن یان مەڵبەندێکی فێنک و سارد که‌ڵکی لێ وه‌رده‌گرن. له فه‌رهه‌نگه‌کانی: "کانی، فه‌رهه‌نگا کورمانجی پاک‌سرشت-عومه‌رزاده و هه‌نبانه بۆرینه"ش‌دا به واتای سارد هێنراوه. هه‌روه‌ها له فه‌رهه‌نگی شێخانی ‌(٦)، دوو وشه‌ی "سارد" و "شوێن" له‌به‌رانبه‌ری‌دا بۆ نووسراوه.
(3-2): ئاڵ-al: ئاوه‌ڵناوه و واتا ڕه‌نگی سووری گه‌ش یان کاڵ. "ئاڵ" له پاشگره نەناسراوه‌کانی زمانی کوردییه که له زۆربه‌ێ وشه‌کانیش‌دا به ناوه‌وه ده‌لکێت و واتای وێک‌چوونی و ڕێژه‌یی لێ زیاد ده‌کات و ده‌یکاته ناوێکی نوێ. وه‌کوو: هه‌رزاڵ-قرژاڵ-چه‌نگاڵ و هتد.
نموونه‌ واتاکانی: "ده‌نکی هه‌نار ئاڵه.."
یان:
له ئه‌شکی خوێن به‌یادی لێوی ئاڵت
که‌نارم بوو به کانی له‌عل و یاقووت..
"دیوانی سالم"

به‌س ده‌بێ به‌وه‌ش ئاماژه بده‌م که وشه‌ی "ئاڵ"، له زمانی کوردی‌دا به چه‌ند جۆری تریش تێکه‌ڵ ده‌کرێ و زۆرجاریش ڕه‌نگه هه‌مان واتای هه‌بێ؛
میناک:
1-ئاڵایی/al'ayî: [ئاڵ+ئایی]، شتی ڕه‌نگاوه‌ڕه‌نگ.
2-ئاڵبوونه‌وه/albûnewe، (ئاڵ+بوون+ه‌وه). (۷)
مه‌ته‌ڵی کوردی: "هه‌موو که‌س ددانی به تورشی ئاڵ ده‌بێته‌وه، قازی نه‌بێ به شرینی.."

🔸ده‌ره‌نجام:
هه‌روا که ده‌زانن زمانی کوردی پڕه له پێشگر-پاشگری ڕەسەن یان نەناسراو که ده‌بێ بدۆزرێتەوه و لێکۆڵینەویان لەسەر بکرێ؛ له‌م باسه‌دا و‌شه‌کانی ساراڵ و ساڵاڵ هیچ په‌یوه‌ندییه‌کی مێژوویی-زمانی ـیان به‌و ناوچه و کوێستانه‌وه نییه و درووستی وشه‌که ده‌بێته "ساڕاڵ". واتا: "دەشت و کوێستانی فێنک و [پڕ لە گوڵ و کانیاوی] سووری گه‌ش". مەولەوی کورد (1806-1882) له شێعرێکی دیوانه‌که‌ی‌دا ئاماژه به‌م جوانییه‌ دەدا و ده‌فه‌رموون:

هه‌ر ساڕاڵ وه خوسووس وه‌ته‌ن بۆ
ئه‌رچی سه‌فای ڕۆح، ڕاحه‌تیی ته‌ن بۆ
به‌ڵام دووری تۆ یه‌ند زۆر ئاوه‌رده‌ن
ده‌ردێ وه ده‌روون هامده‌ردان به‌رده‌ن
وه هه‌رجا ته‌شریف تۆ ئه‌رزانییه‌ن
هه‌ر دیده په‌ی تۆ هه‌زار کانییه‌ن..

✍لێکۆڵینه‌وه: #زانکۆ_یاری
┄┄┄❅✾❅┄┄┄
▫️30ی خەزەڵوەری ۲۷۱۸

سه‌رچاوه‌کان:
۱- د. شوانی، چەند بابەتێکی زمان و ڕێزمانی کوردی. ۲۰۰۱
۲- فەرهەنگی کاوە.
۳- د. کاکل تۆفێق، ئاسایشی نەتەوەیی و پلانی زمان. ۲۰۰۷
٤- ح، کاکەوەیس، لِسان الکرد. ۱۹۸۷
٥- هەژار، هەنبانە بۆرینە.
٦- فەرهەنگی زانستگای کوردستان.
۷ـ فەرهەنگی درنج.

📑 ڤرۆشە یان هزر چمان هەژڤینی سەردەم.

✍ #زانکۆ_یاری
┄┄❅✾❅┄┄
▫️وەرزنامەی "چل‌چەمە".
▫️ساڵی دووهەم، ژمارەی ٥و٦.

↬ @divandare ⇜ (شاره‌که‌م دیوانده‌ره)

🔺هزرین لە تێگەی زمانی دایکی، پێڤاژۆی بەرهەم‌هێنەری شوناس.

✍ نڤیسار: #زانکۆ_یاری

⇜ شاره‌که‌م دیوانده‌ره ↬
↬ @divandare ⇜
⇜ از مردم برای مردم ↬

🔺بیرئانینی هێمایەک و سەرنجی مە[دیواندەرەناسی]

✍ نڤیسار: #زانکۆ_یاری

⇜لە خەڵکەوە بۆ خەڵک، شارەکەم دیواندەرە
↬ @divandare ⇜
━━━━━━━━━━━━━━━
♡ ㅤ  ❍ㅤ    ⎙ㅤ  ⌲            
ˡᶦᵏᵉ  ᶜᵒᵐᵐᵉⁿᵗ  ˢᵃᵛᵉ  ˢʰᵃʳᵉ